Ubuvanganzo bw'umwimerere nyarwanda

Naje kubika uburundi

043. NAJE  KUBIKA UBURUNDI /

 JE VIENS ANNONCER LA DEFAITE DU BURUNDI

 

     

     Ce pème est de la catégorie « Ikobyo ». Il est typique pour le langage sarcastique de Sekarama. Il a été composé en 1872. Il parle de la guerre de « mu Lito » contre le Burundi, guerre dans laquelle son Mpumba a éte tué. Sekarama l'a offert au roi Rwabugili à son domicile de Rusagara au Mvejuru. L'auteur avertit le tambour royal du Burundi, Karyenda, qu'il va être capturé par le Karinga, de la dynastie rwandaise.  

 

       Naje kubika u Burundi

       Bwa Rubarira-joro* rwa Bigashya*,

       Nasize icyago iwa Cyububira-tamu*.

       Nasize i Nkoma bicika,

005 Inkungugu iryana i Nkotsi

 

   Biyabira umurwano wawe.

       Canira uze nzikwereke.    

       Ni iza cya Kimuga, 

       Nta mugabo zizeye,

010 Zakwiye imisozi yose

 

       Nanjye mbwira Umwami ibisigo, 

       Ishakwe irakoma,

       Nanjye mbwira abagabo inzoza* ya Bugabo.

       Ntare we ntakigira aho atura iwabo

015 Na njye ino ndatambira ingoma,

       

       N'ingoro yaganje

       Igaca ibyaro ku migisha.

       Naje ndi insongerezi ya Ruseke*

       Kwa Rusumira-ndonyi* rwa Gikebya-mato*,

020 Barahinga imbuto yaho

 

       Ikaba urukungu.

       Babaye inkungu ubwo bakumye umuhinza

       Barakonje imbeho,

       Wa muyaga  urabahuha mu muraha*.

025 Nzarora aho ucukura amahanga

 

       Rusanga* yacaniwe,

       Ugaca ibyaro ku migisha.

       Nzaguha impundu zitendeje iminega*

       Ntambire Abakwiye n'Abatsinzi,

030 Rugaza ukambika Rugina*.

       

       Ye Bagina bagendanaga iyi Ngina*

       Ngo igine* abayigina*,

       Ikabahindura imigina*.

       Ibakura mu gihugu

035 Igihinduye icy'umwe,

 

       Iya Cyigirira ibicuba

       Ingoma ndende ya Bugabo

       Ndaruhutse ari jye uyitahije.

       Iya Mutara uko iteze nkubereke

040 Iyi Mpima-byaro ya Mabega,

     

       Icura inkumbi ntisongerwe

       Ntizisambe iz'amakeba,

       Igakiza ibyaro amajosi.

       Uko yivuga nkayitambira Mutukura*

045 Igatunga ab'amakeba,

    

       Nkaba umubata wawe.

       Ndi intiti* ngategurira Abami

       Bagatsindira ubuhatsi* twejeje,

       Bagahumba ibyaro ku migisha.

050 Nabahanuye umutima

       

       Mbagutambire Mutaga yapfuye,

       Rugabo* ikoza ku muheto.

       Mbese kagire ingabe Nyamiringa*,

       N'inganji Karinga* iyi ntijana

055 Yata Karyenda* mu mukoki.

 

       Iyihindura icyima

       Iyishyingira icyugu,

       Iyikuba umutwe irayitembagaza

       Agahinda kayigwa munda Karyenda,

060 Iyikora ku matama.

     

       Ya ngoma y'i Mutarama,

       Kwa Nyiramutega na Mutagera

       Iyacu Muteri* ni yo iraririza Abatimbo.

       Ikabamburwa n'Abasengo

065 N'abafite imirama*,

     

       Igahaka za ngoma .

       Ingoma ndende ya Bugabo.

       Wayirushije ubugabo we Nganji,

       Karyenda niguture

070 Uyitunge mu bwina*,

     

       Itagutuye uzayitunge mu mufuka.

       Maze ishire ijabo* ihakwe

       Nta zima yihebere,

       Yabaye inkuna yo gupfa, iracumbagira

075 Yabaye umwiri* Karyenda.

       

       Kandi ni ko agira amatwi make munda 

       Yabaye icyima , yatahiwe n'icyago,

       Ifite mu cyambiko hake.

       Kandi ni ko ikomangana

080 Yishyize mu rumira itazi kwoga, 

 

       Yita mu ngeri 

       Aho nu* uhore,

       Nturyebuze akarimi Karyenda.

       Jye uzi Karinga, irakujya hejuru 

085 Irakugira intebe nkwitonge, 

      

       Iragutega mu ruhanga Bwagiro,

       Icyo kizizi gishire.

       Urabaze imwe Bizinge*

       Yazingiraga i Bwene-muswa*,

090 Imwe yajegezaga

 

       Ikayihonda ku mabuye.

       Uzambaze aya Muteri

       Mutukura iratanga iz'irembo,

       Ikagaba intahira.

095 Ni impame ntibayigera,

 

       Ni impotore irasumba iz'amakeba

       Ikuye kwa Gisabo* ku bugabo.

       Nibaze bakwihongere, Kigeli

       Ubwo wahawe igihugu,

100 Icyago bagihaze ku mubiri.

       

       Urasanira ingoma usize yo abavuke

       Ruvumba-ntambara rwa Mabara,

       Ukabaza bose imihayo* yanjye

       Uti: ese mbwira uko bwatsinzwe ?

105 Nti: bubwirize umushumba

      

       Na we umuhutu* yatanze urukano*,

       Yemeye imirimo.

       Ubwice ni jye w'inkusi*.

       Nje kukubwira inkuru nasanze i Buguru* bwa

       Rugarika-ndonyi*,

110 Nasanze Karyenda amaganya ayitashye.

    

       Itugaritswe n'ishavu, irabyicuza,

       Ngo irashaka kwambikwa Rugina*.

       Ngo ejo itayigira intebe nka Ruvuzo*,

       Ikayivungura nk'inkomo ishaje

115 Igafatwa mpiri Karyenda.

    

       Yumvise imihayo turi mwo i Rwanda,

       Amaganya arayegura iraboroga

       Iti: nabuze aho nakwirwa

       Muri iki gihunya,

120 Rugaba-bihumbi yampfakaje nkiri muto,

    

       Rurivugira urugembe i Buguru.

       Nyikora ku matama ndayicyaha

       Nti: henga wunvane n'ubupfakazi.

       Utsindwe nka Mizage*

125 N'Indigata- migezi* ya Rubura-soni*.

   

       None Karyenda ko ubuze Mutaga, 

       Uteze undi muhunguzi nka he ?

       Hama hamwe ikwivuge Nyamiringa*

       Wicuze ya Mirindi,

130 Washengererwaga i Gisigwa-ntote*,

 

       Kandi ugende uko

       Nka Mutumo wa Kinyoni.

       Karyenda cura igihunya

       Urarire ikirumbi, 

135 Ikirumbo cyarakwokamye i Buguru*.

       

       Naho iwacu ujye wumva

       Ingoma zisumana n'impundu,

       N'Abasizi n'Abasengo

       Zikayisanganira Ntuku*.

140 Ukumva ibihubi* i Rwanda

   

       Ingoma zivuga umutuzo,

       Nabacyuriye Ntuku inyambo.

       Uzitsindiye ubuhatsi Karuhura

       Mutukura  wayitatse iz'ibihugu,

145 Ikigize icya Mugabo-umwe.

 

       Nkuyubwatsi ko wayogoje amahanga,

       Bakaga ab'amakeba,

       Naje kwaka ingororano.

       Uzampe inka unshyire i Rwanda,

150 Uzambonere ubuturo, sinatashye

    

       Ndi umubata wawe.

       Urankumbure sinatashye, 

       Natewe n'indwara

       Inkenya ubugingo.

155 Yankuye mu bandi

       

       Nari ingabo yawe Kigeli,

       Ngo ugabe, ndacumbagira ibirenge.

       Nakumbuye i Bwami 

       Ntacyikora ukundi,

160 Nkorera intege ziranga

 

       Amaguru ambera ibinanira.

       Ngize ngo niyahure njye mu ngezi,

       Nzirikanye Umwami wahawe zakunze, 

       Niyima kujya kwa Nyamutezi*.

165 Sindata ubukene bwanjye,      

 

       Naje gukura ubwatsi, Bwagiro      

       Ko wahinze ubudehe ibyaro.

       Ndi ku bya mbere

       Sinabikuye u Burundi,

170 Burarumbye nk'ibirumba

       

       Nasize irungu i Buguru*.

       Rero Kigeli urakaganza amahari

       Wivuge ibihugu,

       Ndahirwa we wahawe ingoma

175 Ngahabwa inganzo. 

 

 

   JE VIENS ANNONCER LA DEFAITE DU BURUNDI

   ----------------------------------------------------------------------

 

       Je viens annoncer la défaite  du Burundi

       De Ntare, fils de Mwambutsa, 

       J'ai laissé le malheur chez Ntare ;

       J'ai laissé le désastre à Nkoma

005 J'ai laissé une bataille acharnée à Nkotsi

 

       J'ai laissé tes armées au  faîte de leur gloire,

       Ecoute-moi, je vais te narrer ses hauts faits :

       Les armées ennemis  sont dans

       les mains de ce Vaurien

       Elles n'espèrent aucun chef de valeur,

010 Elles fuient dispersées sur toutes les collines,

 

       Ce que voyant, je déclame au roi

           des poèmes de liesse.

       Tandis que le tambour  Ishakwe résonne,

       Moi j'annonce à nos braves un avenir glorieux !

       Quant au roi Ntare, il n'a plus de demeure  chez eux,

015 Pendant que chez nous je danse de joie devant

       le  Tambour

 

       Et le Palais qui fête son triomphe

       Pour avoir privé de toute chance les pays ennemis.

       Je suis venu raconter les malheurs du Burundi,

       Chez Ntare, fils de Mwambutsa,

020 Ils  cultivent le sorgho et ne récoltent

       que  les faux épis.

 

       Ils sont devenus  une terre aliénée

       Puisqu'ils ont perdu leur souverain ;

       Ils sont transis de froid,

       Leur ventre est à la merci de tous les vents.

025 Je serai présent lorsque tu priveras les nations

       de leurs bovidés,

 

       Lorsque tu les rassembleras autour du Taureau royal

       Rusanga

       Et qu'ainsi tu mettras fin à la richesse des nations.

       Je pousserai des cris d'allégresse en ton honneur

       Devant les  Armées Abakwiye et Abatsinzi

030 Pendant que, toi, le Triomphateur,  tu décolleras

       Karinga.              

 

       Je vous salue, ô   serviteurs de Karinga,

       Vous qui l'aidaient à rendre rouges de sang

       ses rivaux,

       A les rendre   comme des talus de poussière exposée

       au vent !

       Il les chassa de leur pays,

035 Et l'annexa au sien,

 

       Le seul pays riche en bovidés,   

       Ce grand royaume du grand roi.

       C'est pour moi un privilège de lui présenter

        mes salutations,

       Ce Tambour de Mutara, je vais vous le présenter :

040 Ce vainqueur des nations, digne du roi,

 

       Quand il  frappe, la victime n'a plus besoin

       d'un autre qui lui donne le coup

       de grâce.

       Elles n'agonisent pas les nations ennemies,

       Il les décapite  toutes.

       Lorsque Karinga proclame ses hauts faits,

       je danse de joie devant lui

045 Pendant qu'il assure son autorité sur les peuples des

       pays conquis,

 

       Quant à moi, je suis  fier d'être ton sujet héréditaire

       Je suis le consultant, je prépare les projets des rois,

       Qui remportent des victoires pour ce régime

       Et privent les  autres nations de leurs richesses.

050 Je les ai terrorisées

     

       Je te les offre en sacrifice, Mutaga est mort,

       Rugabo  a frappé avec son arc.

       Bref, sois fiers du Tambour royal, Nyamiringa

       Et du tambour dynastique Karinga, le triomphal

055 Qui précipiterait Karyenda dans le gouffre.

 

       Il le transforma en une ruche vide d'abeilles,

       Il le  donna en mariage à l'iguane, 

       Il lui tordit le coup et le roula à terre comme

       une pierre,

       Alors  le Karyenda éprouva dans son sein

       une profonde humiliation,

060 Il pointa son doigt sur sa figure  en signe de mépris,

 

        Le Tambour de Mutarama,

        Chez  Nyiramutega et chez Mutagera,

        Le nôtre Muteri, c'est lui qui se fait veiller

        par les Abatimbo.

        Il se fait réveiller par les  Abasengo

 065 Et par ceux qui jouent au fifre d' « umurama ».

 

        Et impose son autorité sur les

//

18/08/2008
0 Poster un commentaire

A découvrir aussi


Inscrivez-vous au blog

Soyez prévenu par email des prochaines mises à jour

Rejoignez les 436 autres membres